Từ trước đến nay, nhiều y gia đã cho rằng Quyết âm bệnh là bệnh khó chữa, và Quyết âm bệnh cũng được gọi là “thiên cổ nghi án”, đặc biệt là đối với đề cương của Quyết âm bệnh trong <Thương hàn luận> “quyết âm chi vi bệnh, tiêu khát, khí thượng chàng tâm, tâm trung đông nhiệt, cơ nhi bất dục thực, thực tắc thổ hồi, hạ chi lợi bất chỉ”. Chứng trạng trong đề cương của Quyết âm bệnh tương đối là phức tạp, mà Quyết âm bệnh phát là 1 trong tam âm, ứng là “âm bất đắc hữu nhiệt”, nhưng Ô mai hoàng là điều trị Quyết âm bệnh nhưng lại có Hoàng liên, Hoàng bá là thứ thuốc thanh nhiệt, đó là vì sao? Chỉ có thể tìm hiểu kĩ càng thực chất của Quyết âm bệnh, phương tễ thì mới có thể giải trừ được nghi hoặc.
Bài viết này là phân tích dựa trên đường lối căn cứ của Lục kinh biện chứng, Hồ lão đề xuất: “lục kinh xuất phát từ bát cương, Quyết âm bẹnh là bán biểu bán lý của âm chứng”. Chúng ta đều đã biết rằng tà khí ở bán biểu bán lý tức là không ở biểu, không ở lý, không có đường thoát ra ngoài, như Tiểu sài hồ thang điều trị nhiệt tà ở bán biểu bán lý.
Quyết âm bệnh là bán biểu bán lý âm chứng, âm chứng thì vốn không có nhiệt chứng, nhưng do là bán biểu bán lý thì tà không có đường thoát, thường thường uất lại lâu ngày mà hoá nhiệt, đó cũng là ý uất lâu ngày ắt có phục dương của người xưa. Do đó tuy Quyết âm bệnh là âm chứng, nhưng uất lâu ngày ắt hoá nhiệt, cuối cùng sẽ xuất hiện chứng trạng của hàn nhiệt thác tạp.
Hoả tính viêm thượng, do đó nhiệt đa phần biểu hiện là thượng nhiệt, mà hàn tà đa phần trọng trọc, có thuyết nói rằng hàn bắt đầu khởi từ dưới chân, hàn tà đa phần dễ tích tục ở nửa dưới cơ thể, đó là hạ hàn. Quyết âm bệnh vốn bản bệnh là âm chứng hàn chứng, có xuất hiện chứng trạng thượng nhiệt hạ hàn thì đó là đặc trưng của bệnh tà ở bán biểu bán lý không có đường xuất ra ngoài. Do đó Quyết âm bệnh đa phần có biểu hiện thượng nhiệt hạ hàn, nếu chỉ có hàn mà không có nhiệt thì khá ít gặp.
Giờ chúng ta lại cùng xem lại nguyên văn đề cương của Quyết âm bệnh: “quyết âm chi vi bệnh, tiêu khát, khí thượng tràng tâm, tâm trung đông nhiệt, cơ nhi bất dục thực, thực tắc thổ hồi, hạ chi lợi bất chỉ”.
Tiêu khát nói chung là thuộc về nhiệt chứng, nhưng chứng “tiêu khát” này không giống với cái “tiêu khát” của hậu thế. Chứng “tiêu khát” ở điều này cũng không ngoài là biểu hiện của thượng nhiệt hạ hàn, theo như quan sát “cơ nhi bất dục thực, thực tắc thổ hồi”, người đó tuy có khát nhưng không thể uống nhiều nước, bệnh nặng thì uống vào thì nôn, do đó đây không phải là chứng “tiêu khát” thực sự. Điều 329 nói: “quyết âm bệnh, khát dục ẩm thuỷ giả, thiểu thiểu dữ chi dũ”, là nói rõ Quyết âm bệnh có đặc điểm là “khát”, càng chứng thực chứng “tiêu khát” của Quyết âm bệnh không phải là “tiêu khát”.
Quyết âm bệnh là bán biểu bán lý âm chứng, âm chứng thì vốn không có nhiệt, nhưng là do tính đặc thù của bán biểu bán lý, nên đa phần có tồn tại chứng trạng của thượng nhiệt hạ hàn. Hoả tính viêm thượng, nhiệt thượng xung lên trên hầu họng khoang miệng nên có biểu hiện chứng trạng miệng khát, tương tự như chứng “yết can” của Thiếu dương bệnh. Đồng thời do bản thân Quyết âm bệnh là âm chứng, hư hàn bất túc rất dễ sản sinh thuỷ ẩm, thuỷ ẩm hiệp nhiệt thượng công, có thể xuất hiện tình huống khí thượng chàng tâm, tâm trung đông nhiệt. Nếu nó phạm vào Vị thì sễ xuất hiện tình trạng đói mà không muốn ăn, ăn thì nôn ra giun. Bán biểu bán lý chứng là chứng không thể dùng phép hạ, huống hồ đây còn tồn tại chứng hạ hàn, nếu như dùng nhầm phép hạ sẽ thành hạ lợi bất chỉ. Đây cũng là nguyên nhân tại sao trong Quyết âm bệnh lại có xuất hiện đại tiện hạ lợi.
Đến phép trị của Quyết âm bệnh, cũng giống với nguyên tắc điều trị của Thiếu dương bệnh bán biểu bán lý, cũng là dùng phép hoà giải, nhưng có chỗ khác là, Thiếu dương bệnh lấy phép hoà giải để thanh nhiệt, mà Quyết âm bệnh lấy phép hoà để thanh nhiệt cùng với ôn dương, ô hạ hàn.
Chứng hậu ở bệnh vị lý hoặc biểu thì có hàn nhiệt tương đối rõ ràng, như Thái âm, Thiéu âm đều thuộc “âm bất đắc hữu nhiệt”, “vô nhiệt ố hàn giả”, là do tà còn có đường xuất ra ngoài. Quyết âm bệnh có tính đặc thù trong tam âm, là do tà không có đường trực tiếp thoát ra ngoài, dễ hàn uất hoá nhiệt mà xuất hiện thượng nhiệt hạ hàn, có thể sử dụng các phương như Sài hồ Khương Quế thang, Bán hạ tả tâm thang, Sinh khương tả tâm thang, Cam thảo tả tâm thang, Hoàng liên thang,v.v…
Đăng nhận xét