Trong <Thương hàn luận> có 3 điều nói về “thiếu phúc mãn”, 1 điều nói về “thiếu phúc ngạnh” và 2 điều nói về “thiếu phúc ngạnh mãn”.
Điều 40 “thương hàn biết bất giải, tâm hạ hữu thuỷ khí, can ẩu, phát nhiệt nhi khái, hoặc khát, hoặc lợi, hoặc ế, hoặc tiểu tiện bất lợi, thiếu phúc mãn, hoặc suyễn giả, Tiểu thanh long thang chủ chi”.
Điều 126 “thương hàn hữu nhiệt, thiếu phúc mãn, ứng tiểu tiện bất lợi, nay phản lợi giả, vi hữu huyết dã, đáng hạ chi, bất khả dư dược, nghi Để đương hoàn.
Điều 340 “bệnh giả thủ túc quyết lãnh, ngôn ngã bất kết hung, tiểu phúc mãn, án chi thống giả, thử lãnh kết tại Bàng quang Quan nguyên dã
Điều 125 “thái dương bệnh, thân hoàng, mạch Trầm Kết, thiếu phúc ngạnh, tiểu tiện bất lợi giả, vi vô huyết dã. Tiểu tiện tự lợi, kì nhân như cuồng giả, huyết chứng đế dã, Để đương thang chủ chi.
Điều 124 “thái dương bệnh lục thất nhật, biểu chứng nãi tại, mạch Vi nhi Trầm, phản bất kết hung, kì nhân phát cuồng giả, dĩ nhiệt tại hạ tiêu, thiếu phúc đáng ngạnh mãn, tiểu tiện tự lợi giả, hạ huyết nãi dũ, sở dĩ nhiên giả, dĩ Thái dương tuỳ kinh, ứ nhiệt tại lý cố dã. Để đương thang chủ chi.
Điều 137 “thái dương bệnh, trọng phát hãn nhi phục hạ chi, bất đại tiện ngũ lục nhật, thiệt thượng táo nhi khát, nhật bô sở dĩ hữu triều nhiệt, tòng tâm hạ chí thiếu phúc ngạnh mãn nhi thống bất khả cận giả, Đại hãm hung thang chủ chi.
Tác giả xét: thiếu phúc mãn là vùng thiếu phúc trướng mãn không thoải mái, cũng còn gọi là tiểu phúc mãn, thiếu phúc ngạnh là vùng thiếu phúc trướng mãn không thoải mái, ấn vào kiên cứng.
Nếu biểu chứng không giải, hoặc ho hoặc suyễn, lại thấy thiếu phúc mãn, tiểu tiện bất lợi, là tâm hã có thuỷ khí, thuỷ đình hạ tiêu, đáng dùng Tiểu thanh long thang lợi thuỷ bình suyễn, mà điều trị thiếu phúc mãn (như điều 40)
Nếu thiếu phúc mãn hoặc tiểu tiện ngạnh, trái lại mà có tiểu tiện tự lợi, lại có biểu hiện người như cuồng, nhát định đó là chứng ứ huyết, căn cứ bệnh tình nặng nhẹ có thể trước chọn dùng Để đương thang hoặc hoàn, để công hạ ứ huyết (như điều 124, 125, 126)
Nếu đại tiện bí, lưỡi táo mà khát, quá buổi trưa phát triều nhiệt, lại có biểu hiện từ tâm hạ đến thiếu phúc cứng đầy mà đau, cự án, đó là chứng Kết hung, có thể dùng Đại hãm hung thang để tiết nhiệt trục thuỷ phát kết (điều 137)
Nếu tay chân giá lạnh, thiếu phúc mãn, ấn vào đau, là hạ tiêu dương hư, hàn lãnh ở Quang nguyên, có thể trước chọn dùng Phụ tử thang để ôn dương khứ hàn (điều 340).
Tác giả: Trần Nhạn Lê
Đăng nhận xét