Nữ 54 tuổi, cao 155cm, nặng 40kg. Khám ngày 31/5/2021 vì phát nhiệt, xương khớp đau và đau họng, bệnh phát tác gián đoạn trong 3 năm nay, khi bệnh phát nặng thì có kèm theo đau ngực, đau đầu, nôn, ho ra đờm 8 ngày.
Bệnh sử: 3 năm trước bệnh nhân sốt cao không rõ nguyên nhân, toàn thân mệt mỏi phát bì chẩn, kèm theo đau họng, hạch bạch huyết sưng đau, 2 cổ tay, 2 đầu gối sưng đau, siêu âm thấy Lách to, được bệnh viện Bắc Kinh chẩn đoán là “thành nhân tư đế nhĩ (still)-bệnh Still người lớn”, cho uống Mỹ trác nhạo (một loại thuốc hormone) (ngày 8 viên/phiến), sau đó giảm dần xuống đến khi mỗi ngày uống còn 1 viên, nửa năm trước tự ý dừng thuốc và chuyển sang dùng liên tục Trung dược. Cách đây 1 tháng, lại xuất hiện sốt không rõ nguyên nhân, người mệt mỏi, 2 cổ tay sưng đau, họng đau, hạch bạch huyết sưng lớn, lại tự uống Mỹ trác nhạo ngày 8 viên, sau 2 ngày thì hết sốt, các chứng cũng theo đó mà chuyển tốt, lại dùng thuốc giảm dần, đến khi dùng ngày 3 viên thì lại sốt tái phát, cho nên tự uống duy trì ngày 4 viên. Cách đây 8 ngày không rõ nguyên nhân mà xuất hiện đau ngực, đau đầu, run tay, chán ăn, nôn, ỉa chảy, ho nhiều, ho có đờm (sắc trắng, lượng không nhiều). 5 ngày trước chứng ỉa chẩy dần hết, nhưng từ đó đến nay lại chưa đi đại tiện, các chứng khác cũng chưa được hoãn giải, vội vào viện điều trị.
Khám: đau ngực, đau đầu liên tục không đỡ, tay rung, họng đau, sau lưng đau, ho nhiều, ho có đờm sắc trắng, lượng không nhiều, 2 cổ tay sưng đau, ăn kém, buồn nôn, tứ chi co quắp, miệng khô, miệng đắng, lưỡi đỏ, reu vàng dính nhuận, mạch Nhu. Tâm hạ ấn hơi ngạnh thống.
Khi nhập viện nhanh chóng làm xét nghiệm men tim, điện tâm đồ, loại trừ nhồi máu cơ tim cấp.
Chẩn đoán: Bệnh still người trưởng thành, dùng Tiểu sài hồ thang hợp Tam nhân thang.
Phương dùng: Sài hồ 40g, Hoàng cầm 15g, Đẳng sâm 15g, Sinh sái sâm 15g, Bán hạ 15g, Cam thảo 15g, Can khương 5g, Khổ hạnh nhân 15g, Đậu khấu 15g, Sinh ý dĩ 50g, Hậu phác 20g, Tiểu thông thảo 15g, Hoạt thạch 15g, Đạm trúc diệp 15g, dùng 3 tễ, sắc nước lấy còn 300ml, chia uống sáng tối mỗi lần 150ml.
Khám lần 2 ngày 3/6/2021 sau khi uống 1 tễ, tình trạng run tay, đau ngực, sau lưng đau, đau đầu đều giảm nhiều, ăn uống chuyển tốt, cũng không còn nôn, ho và đờm cũng giảm. Tinh thần chuyển rất tốt, rêu lưỡi vàng dính cũng gần hết, bệnh nhân vui mừng kể lại, bệnh 3 năm nay, đã uống rất nhiều thuốc Trung dược, nhưng rêu lưỡi chưa lần nào được sạch như lần này. Đại tiện 1 lần, chất phân bình thường.
Sau khi uống 3 tễ, tình trạng run tay, đau ngực, đau sau lưng, đau họng và ho đờm đều hết, 2 cổ tay còn hơi sưng đau, ăn uống bình thường, miệng khô, miệng đắng cũng chuyển biến tốt. Tâm hạ ấn cũng không còn đau. Dùng tiếp thêm 14 tễ, sau đó dần dần giảm liều.
Khám lần 3 ngày 18/6/2021: bệnh nhân đã dừng thuốc và cũng chưa thấy sốt tái phát, không có gì khó chịu khác, giữ nguyên phương trên uống cách ngày, theo dõi.
Tác giả xét:
1/ Bệnh Still trưởng thành là bệnh không rõ nguyên nhân và cơ chế phát bệnh, biểu hiện trên lâm sàng là liên tục phát sốt hoặc sốt cao gián đoạn, nổi ban chẩn trên da, xương khớp sưng đau, họng đau, xét nghiệm bạch cầu tăng cao và lá lách to là các biểu hiện chủ yếu trên lâm sàng, trên lâm sàng chỉ có thể dùng các thuốc chống viêm không steroid, nội tiết tố để điều trị. Đa phần các bệnh nhân có tiên lượng tốt, chỉ có 1/3 số bệnh nhân là có tình trạng sốt cao liên tục hoặc tái đi tái lại, thậm chí có hội chứng suy hô hấp cấp tính, viêm cơ tim nặng, gan suy kiệt, hội chứng mất máu khi bệnh tình nguy kịch
2/ “Thiếu dương chi vi bệnh, khẩu khổ yết can mục huyễn dã”, “thương hàn, mạch Huyền Tế, đầu thống phát nhiệt giả, thuộc Thiếu dương”, “thương hàn ngũ lục nhật trúng phong, vãng lai hàn nhiệt, hung hiếp khổ mãn, mặc mặc bất dục ẩm thực, tâm phiền hỉ ẩu…Tiểu sài hồ thang chủ chi”, “ẩu nhi phát nhiệt giả, Tiểu sài hồ thang chủ chi”. Trong y án này khi mới chẩn đoán bệnh nhân có tình trạng mệt mỏi, phát sốt, ẩu thổ, ăn kém, đau đầu, đau ngực (thuộc hung hiếp khổ mãn), miệng khô miệng đắng, họng đau, là chứng của Tiểu sài hồ thang.
3/ Tam nhân thang <Ôn bệnh điều biện>: “đầu thống ố hàn, thân trọng đông thống, lưỡi trắng không khát, mạch Huyền Tế mà Nhu, sắc mặt vàng nhợt, hung muộn không đói, sau buổi trưa phát nhiệt, trạng thái giống như âm hư, bệnh tình phát triển nhanh, gọi là Thấp ôn. Ra mồ hôi thì thần chí mê loạn, tai ù, nặng thì chóng mặt không muốn nói, công hạ thì tiêu chảy, nhuận thì bệnh xâm nhập sau khó trừ, bệnh kéo dài từ mùa hạ đến tận thu đông, dùng Tam nhân thang làm chủ”. Trong nguyên văn nói: “đầu thông, hung muộn”, trong y án này có hung thống, đầu thống lại kèm theo có tứ chi co quắp, rêu lưỡi dính, mạch Nhu, xem xét là chứng của Tam nhân thang. Loại tham khảo <Kinh phương> tinh phẩm biện thời, có đưa ra nhiều giáo trình có sự kết hợp của Tiểu sài hồ thang với Tam nhân thang. Dùng 2 phương kết hợp mà bệnh tình nhanh chóng được cải thiện.
4/ Bệnh nhân trước đó khi dùng hormon giảm còn 4 viên/ngày mà nhiệt độ lại tăng cao, khi đó cho dùng Tiểu sài hồ thang hợp Tam nhân thang và giảm liều hormon mà cũng chưa thấy sốt tái phát, tuy nói rõ dùng Tiểu sài hồ thang hợp Tam nhân thang bệnh nhân có nhiệt độ cơ thể bình thường, nhưng thực tế hợp phương này có tác dụng hạ sốt.Tác giả: Hàn Kỳ Mậu, khoa phong thấp, bệnh viện trực thuộc Đại học Trung y dược Hắc Long Giang.
Đăng nhận xét